Υπάρχουν αρκετά είδη ψυχώσης και διαγιγνώσκονται ανάλογα με τα συμπτώματα που εκδηλώνονται και απο το τρόπο που προκλήθηκαν. Ένα άτομο που εμφανίζει ψύχωση δεν είναι πάντα επικίνδυνο. Μερικές φορές εκδηλώνεται επιθετική συμπεριφορά, στη διάρκεια μιας οξείας ψύχωσης, εάν το άτομο νιώσει έντονη απογοήτευση ή φόβο. Επίσης, οι δύσκολες συνθήκες ζωής μπορεί να επιταχύνουν την εκδήλωση μιας ψύχωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχουν άτομα που ενώ στην αρχή μπορεί να μην αντιμετωπίζαν ιδαίτερες δυσκολίες, μετά να δημιουργήθηκαν.
Oρισμένα είδη ψυχώσεων είναι:
- Αντιδραστική ψύχωση: Ξαφνική εμφάνιση των συμπτωμάτων της ψύχωσης, όταν κάτι αγχωτικό συμβεί στη ζωή ενός ατόμου. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι σοβαρά, αλλά συνήθως εμφανίζεται ταχύτατη ανάρρωση.
- Σχιζοφρένεια: Όταν τα συμπτώματα της ψύχωσης είναι παρόν πάνω από έξι μήνες, τότε μιλάμε για σχιζοφρένεια. Πολλοί άνθρωποι με σχιζοφρένεια ζούν μια φυσιολογική ζωή, ενώ κάποιοι από αυτούς καταφέρνουν να ανακάμψουν πλήρως.
- Σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή: Η διαταραχή αυτή έχει τα ίδια συμπτώματα όπως στη σχιζοφρένεια, αλλά τα συμπτώματα διαρκούν λιγότερο από έξι μήνες.
- Παρανοειδή διαταραχή: Χαρακτηρίζεται απο έντονη δυσπιστία απέναντι στις προθέσεις των άλλων. Το άτομο είναι συνεχώς σε καχυποψία, νιώθει πως κάποιος τον παρακολουθεί, πως απειλείται και πως θέλουν να του κάνουν κακό.
- Διπολική διαταραχή/μανιοκαταθλιπτική διαταραχή: Η διαταραχή αυτή προκαλεί εναλλαγές στη διάθεση. Συναισθήματα που συνδέονται σε περιόδους με πολύ υψηλή ενέργεια και περιόδους άγχους και κατάθλιψης. Στις καταθλιπτικές περιόδους μπορούν να παρίστανται και ψυχωτικά συμπτώματα, όπως φωνές που προτρέπουν τον πασχόντα στην αυτοκτονία. Επίσης, τα άτομα με μανιοκαταθλιπτική διαταραχή μπορεί να αφήνουν υπονοούμενα ότι είναι διασημότητες.
- Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή: Σε αυτή τη διαταραχή παρατηρούνται χρονικές εναλλαγές της διάθεσης, και σε άλλες περιπτώσεις η εκδήλωση ψυχωτικών συμπτωμάτων. Αυτή η κατάσταση έχει χαρακτηριστικά της συναισθηματικής διαταραχής και της σχιζοφρένειας.
- Ψυχωτική κατάθλιψη: Οι ασθενείς που εκτός απο σοβαρή κατάθλιψη διαγνώστηκαν και απο ψυχωτικά συμπτώματα.
Θεραπεία ασθενών με ψύχωση
Ο ειδικός αξιολογεί τα συμπτώματα για την εκτίμηση της κλινικής εικόνας του ασθενή. Μια πρώτη επιλογή για τη θεραπεία του ψυχωτικού επεισοδίου είναι τα άτυπα αντιψυχωσικά, με εβδομαδιαία παρακολούθηση κατά τον πρώτο μήνα μετά τη λήψη του φαρμάκου, για να διαπιστωθεί η θεραπευτική αποδοτικότητα και οι τυχών παρενέργειες. Μετά απο αξιολόγηση της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας οι συναντήσεις περιορίζονται σε μηνιαία βάση. Σε περίπτωση που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία γίνεται μετάβαση σε μια νέου τύπου θεραπεία με νευροληπτικά.
Μετά την θεραπεία των οξείων συμπτωμάτων ο ειδικός κάνει την επιλογή της θεραπείας για συντήρηση, προσαρμοσμένη σύμφωνα με την ανταπόκριση και την συνεργασία με τον ασθενή (αλλαγή στη δόση ή στα αντιψυχωτικά κ.α). Επιθυμητή είναι η οικογενειακή και κοινωνική υποστήριξη.
Εάν μετά τη θεραπεία ο ασθενής με ψύχωση υποτροπιάσει, ο ειδικός εξετάζει τους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτό. Οι λόγοι μπορεί να είναι είτε ψυχοκοινωνικoί είτε λόγω διακοπής της θεραπείας. Γίνεται μια αξιολόγηση της υπόθεσης και της συμπεριφοράς ανάλογα με την λειτουργία του ασθενή στο πρώτο επισόδιο και η εκ νέου αξιολόγηση για την επιλογή των φαρμάκων που χορηγήθηκαν.
Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας στις ψυχώσεις
Η προσέγγιση της ψυχοθεραπείας απέναντι στις ψυχωτικές καταστάσεις απευθύνεται κυρίως στη βελτίωση της σχέσης του ατόμου με την πραγματικότητα και στο πρόβλημα πίσω από τα συμπτώματα, δηλαδή εάν και πώς επηρεάστηκαν οι γνωστικές – νοητικές λειτουργίες όπως η προσοχή, η συγκέντρωση, η μνήμη, οι σκέψεις, η ομιλία κ.α.
Στίς γνωστικές ψυχοθεραπευτικές μεθόδους πάντα υπάρχει πόλεμος αντιπαραθέσεων μεταξύ κοινής λογικής και στρεβλώσεις της πραγματικότητας. Η κοινή λογική παίζει έναν κρίσιμο ρόλο στην εκπαίδευση των κοινωνικών δεξιοτήτων και της επανακοινωνικοποίησης.
Ο στόχος, πρέπει να στρέφεται στη βελτίωση της συγκέντρωσης, της προσοχής του ατόμου και στη βελτίωση της ψυχο-συναισθηματική του ζωής. Η εφαρμογή των θεραπευτικών μεθόδων σε άτομα με ψυχωτικά επισόδεια, αυξάνει την ένταση τους γιατί εντείνει την πάλη ανάμεσα στο υγιές μέρος του μυαλού τους και στη δυσλειτουργική τους πλευρά. Αυτό είναι απαραίτητο μέρος στρατηγικής της θεραπείας, για να μπορέσει το άτομο να αντιλειφθεί την αντιπαράθεση και να την αντιμετωπίσει.
Όταν πλέον χαλαρώσει το μυαλό η προσοχή θα εστιαστεί στην επιτευξη του στοχου – τη βελτίωση της συναισθηματικής και γνωστικής λειτουργίας, την ευημερία και την πιο σταθερή λειτουργία στην αντικειμενική πραγματικότητα. Και τέλος έρχετε το μεγάλο επίτευγμα της θεραπείας της ψύχωσης: ο διαλογισμός.
Ανάκαμψη από ψύχωση
Η έκταση και η διάρκεια της ανάκτησης για κάθε άνθρώπο είναι διαφορετική. Σε μερικούς, μπορεί να πάρει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απο κάποιους άλλους. Μετά απο το πρώτο ψυχωτικό επισόδιο συνήθως η ανάκαμψη είναι μετά απο λίγους μήνες. Ωστόσο, όταν τα συμπτώματα επιστρέφουν η περίοδος της ανάκαμψης είναι μεγαλύτερη. Η θεραπεία της ψύχωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό απο τα αίτια της.
Δώρα Παναγιώτου
Κλινική Ψυχολόγος