Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής ανήκουν σε μια ομάδα παθήσεων όπου χαρακτηρίζονται απο ανωμαλίες στις διατροφικές συνήθειες οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν υπερκατανάλωση τροφής ή κακή διατροφή, επιβλαβή για τη ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου. Οι πιο συχνές διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι η ψυχογενής βουλιμία, η υπερφαγία και η ψυχογενής ανορεξία.  Οι λόγοι για την ύπαρξη τους σχετίζεται σε ένα σύνολο παραγόντων – φυσιολογικών, κοινωνικών, ψυχολογικών, αγχωτικών καταστάσεων στην οικογένεια, κ.α. Εμφανίζονται συνήθως σε γυναίκες κατά την περίοδο της εφηβείας.

Ψυχογενής ανορεξία

 Η ψυχογενής ανορεξία είναι μια διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από σκόπιμη απώλεια βάρους, και αυτό προκαλείται ή διατηρείται από τον ίδιο τον ασθενή. Εμφανίζεται κυρίως σε νεαρή ενήλικη ζωή (ειδικά στην εφηβεία) και είναι συνειδητή αφού τα άτομα περιορίζουν την πρόσληψη τροφής απο φόβο παχυσαρκίας. Απασχολέι περισσότερο τα κορίτσια.

  Τα αίτια της πάθησης δεν είναι σαφές. Σημαντικός παράγοντας στη προέλευση της είναι οι κοινωνικές και οικογενειακές συνθήκες διαβίωσης, οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια, το σχολικό περιβάλλον, το άγχος, η ανασφάλεια, υπερευαισθησία και άλλα. Η νόσος εμφανίζεται πιο συχνά μεταξύ 13 και 20 ετών.

  Η κλινική εικόνα των συμπτωμάτων της ψυχογνούς ανορεξίας περιλαμβάνουν:

• Μη διατηρήση του κανονικού σωματικού βάρους, το οποίο αντιστοιχεί στο μέγεθος και το ύψος
• Διαταραχή στη διατροφή, έντονος φόβος για αύξηση βάρους, καταστολή της πείνας, άρνηση στη πρόσληψη τροφής
• Παύση ή πολύ ακανόνιστη έμμηνος ρύση
• Γαστρεντερικές διαταραχές
• Αφυδάτωση και καρδιαγγειακές διαταραχές

  Οι ασθενείς έχουν ισχυρό φόβο για την αύξηση του βάρους τους και ως εκ τούτου συνεχώς  το παρακολουθούν αφού τρομοκρατούνται στη σκέψη ότι θα βάλουν βάρος χωρίς να το καταλάβουν. Παρά τις προσπάθειες τους να μείνουν αδύνατοι, εξακολουθούν να νομίζουν ότι είναι παχύσαρκοι, ακόμα και όταν αδυνατήσουν σε τέτοιο βαθμό που θέτουν τη ζωή τους σε κίνδυνο. Παρόλες τις αλλαγές στην εμφάνισή τους, αδυναμία και χαλάρωση του δέρματος, δεν τους ενοχλεί να αντισταθούν σε οποιαδήποτε θεραπεία.

  Η ανορεξία σχετίζεται με έναν αριθμό επιπλοκών, όπως η καχεξία (σημαντική απώλεια μυϊκής μάζας), υποθερμία, δυσκοιλιότητα, πόνος στο στομάχι, φούσκωμα, κατάθλιψη, άγχος, σκέψεις αυτοκτονίας, απάθεια, οστεοπόρωση, καταστροφή του σμάλτου των δοντιών, αρρυθμίες, αιφνίδιο καρδιακό θάνατο και άλλα.

  Τους ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να τους φοβίζουμε και να τους απειλούμε για να τους αναγκάσουμε να τρώνε. Η υποστήριξη για αυτούς τους ανθρώπους είναι απαραίτητη. Η θεραπεία για την ανορεξία είναι σύνθετη και περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική θεραπεία. Ένα σημαντικό βήμα είναι η ενυδάτωση του σώματος – μεγάλη ποσότητα υγρών, προκειμένου να αποκατασταθεί η ισορροπία των ηλεκτρολυτών.

 

Νευρική βουλιμία

 Η νευρική βουλιμία είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επεισόδια υπερφαγίας, έλλειψης ελέγχου στη πρόσληψη τροφής και αμέσως μετά προκαλείται εμετός. Συνήθως οι άνθρωποι που πάσχουν από βουλιμία νιώθουν ντροπή για την κατάστασή τους και το κρατούν μυστικό. Τα αιτία της νόσου οφείλονται σε ψυχολογικούς και κοινωνικούς  παράγοντες. Η βουλιμία μπορεί να είναι αντίκτυπο απο τις άσχημες οικογενειακές σχέσεις, απο έμπειρία σεξουαλικής κακοποίησης, κατάθλιψης και άλλα.

 Η κλινική εικόνα των συμπτωμάτων της νευρικής βουλιμίας περιλαμβάνει:

• Συστηματική υπερκατανάλωση τροφής συνήθως υψηλών θερμίδων (γλυκά, κέικ, κλπ) η οποία γίνεται σκόπιμα.
• Μετά τα επεισόδια υπερφαγίας ακολουθεί εμετός και ο ασθενής συχνά παρακολουθεί το βάρος του
• Το βάρος τους μπορεί να είναι κανονικό, υψηλό ή χαμηλό
• Παρατηρούνται ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση ή ακόμη και απουσία της
• Έχουν τάσεις αυτοκτονίας και μπορεί να αναπτύξουν εξάρτηση από το αλκοόλ

  Οι ασθενείς πάσχουν απο ναυτία, κοιλιακό πόνο, διάρροια, κακή αναπνοή, καταστροφή του σμάλτου των δοντιών, πονόλαιμο και άλλα. Μπορεί να αναπτύξουν κατάθλιψη, ενοχή, συναισθηματική αστάθεια, αυταπάρνηση και να γίνουν οξύθυμοι. Μετά την απώλεια των υγρών λόγω των πολλών έμετών μπορεί να εμφανιστούν ορισμένες επιπλοκές όπως υποκαλιαιμία και υποχλωραιμική αλκάλωση, φθορά του οισοφάγου ή του στομάχου και άλλα.

  Η θεραπεία της βουλιμίας περιλαμβάνει ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία και φάρμακα. Είναι απαραίτητο να καταλάβει ο ασθενής για την επικινδυνοτητα της ανάπτυξης της βουλιμίας και όλα όσα σχετίζονται με αυτό. Φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της νόσου είναι κυρίως από ομάδα αντικαταθλιπτικών, εκλεκτικοί αναστολείς της σεροτονίνης. Η θεραπεία της βουλιμίας είναι συνήθως μια μακρά διαδικασία με πείσμα και επιμονή, και θα πρέπει να υπάρξει υποστήριξη από τους συγγενείς.

 

Υπερφαγία

  Η υπερφαγία είναι η πιο σπάνια απο τις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Ορίζεται ως η ανεξέλεγκτη τάση για φαγητό, η οποία τις περισσότερες φορές δεν προκαλείται από πείνα. Οι άνθρωποι που πάσχουν από υπερφαγία καταναλώνουν ένα τεράστιο ποσό τροφίμων, συχνά σε σημείο σοβαρής δυσφορίας, και γαστρεντερικό άλγος.

  Δεν υπάρχει ιδιαίτερη προτίμηση στο φαγητό. Η επιθυμία για κατανάλωση μπορεί να ποικίλει από γλυκό σε αλμυρό, ζεστό ή κρύο φαγητό. Το πιο εμφανές σημάδι ότι ένα άτομο έχει υπερφαγία είναι η παχυσαρκία. Τα υπέρβαρα άτομα έχουν πάρα πολύ λίπος και αυτό μπορεί συχνά να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως διαβήτης, γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και καρδιοπάθειες.

  Πέρα από κάθε αμφιβολία, η υπερφαγία είναι μια σοβαρή διαταραχή που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων, στην ευημερία τους και στην αυτοεκτίμηση τους. Η έλλειψη αυτο-ελέγχου είναι χαρακτηριστικό αυτής της ασθένειας. Τα αίτια είναι κυρίως ψυχολογικά –η  ένταση και το άγχος παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό το είδος της διαταραχής. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αυτολύπηση, ο φόβος και τα αρνητικά συναισθήματα είναι η βάση πάνω στην οποία αναπτύσσονται οι διαταραχές πρόσληψης τροφής. Η απελευθέρωση του συσσωρευμένου ψυχολογικού στρες γίνεται μέσω υπερφαγίας.

  Οι πάσχοντες από υπερφαγία αναπτύσσουν ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά με τη διατροφή τους. Αισθάνονται αναγκασμένοι να τρώνε εντελώς τα γεύματα τους. Μερικές φορές τρώνε πολύ γρήγορα, και όταν είναι μόνοι δεν σταματάνε να τρώνε. Η υπερκατανάλωση τροφής ακολουθείται από μια αλυσίδα δυσάρεστων συναισθημάτων, όπως ντροπή, ενοχή και αποστροφή.

  Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία είναι ευρέως χρησιμοποιούμενη σε διαταραχές πρόσληψης τροφής για να αλλάξει τον τρόπο που οι ασθενείς αντιλαμβάνονται το σώμα τους και τη σχέση τους με το φαγητό.

Δώρα Παναγιώτου – Κλινική Ψυχολόγος