Η κοινωνική αγχώδης διαταραχη γνωστή και ως κοινωνική φοβία, χαρακτηρίζεται απο έντονο φόβο για κοινωνικές επαφές. Το άτομο αισθάνεται αμηχανία ή ταπείνωση όταν πρέπει να επικοινωνήσει με άλλα άτομα. Αυτό μπορεί να συμβεί σε διαφορετικές περιπτώσεις, όπως σε δημόσια ομιλία ή επίσκεψη σε δημόσιους χώρους, δηλαδή σε καταστάσεις όπου το άτομο μπορεί να υποβληθεί σε κριτική από άλλους.

 

Πολύ συχνά οι ασθενείς με κοινωνική φοβία παρουσιάζουν ταχυκαρδία, εφίδρωση, ταχύπνοια, τρέμουλο των χεριών, υπέρταση, ναυτία ή επείγουσα ανάγκη για ούρηση, η οποία αυξάνει περαιτέρω το άγχος, την ένταση και δημιουργεί προβλήματα με τη συγκέντρωση τους. Τα συμπτώματα μπορεί να εξελιχθούν σε διαταραχή πανικού.

 

Η εκδήλωση της νόσου συνήθως προέρχεται από άγχος ή παράγοντες αποσταθεροποίησης στην πρώιμη παιδική ηλικία ή απο αρνητικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Η έναρξη μπορεί να είναι ξαφνική ή τα συμπτώματα να αναπτυχθούν σταδιακά.

 

Οι ασθενείς συχνά κατά την περίοδο της παιδικής τους ηλικίας είναι δειλοί, εξαιρετικά ευαίσθητοι, ντροπαλοί και συχνά έχουν μεγαλώσει κάτω απο μια κοινωνική καταπίεση. Μία τυπική εκδήλωση της νόσου είναι η αποφυγή οπτικής επαφής με τους άλλους.

 

Η κοινωνική φοβία σε παιδιά οδηγεί σε σοβαρή κοινωνική απομόνωση και μπορεί να συνοδεύεται από επιλεκτική αλαλία ή καταθλιπτική διαταραχή. Τα συμπτώματα της νόσου στην παιδική ηλικία εκδηλώνονται περίπου στο 10ο έτος της ηλικίας τους. Σε μικρότερα παιδιά μπορεί να εκδηλωθούν με παρατεταμένο κλάμα, γκρίνια, αποφυγή κοινωνικών δραστηριοτήτων με τους συνομηλίκους τους και μερικές φορές – σωματικές διαταραχές.

 

Όταν ένα άτομο πάσχει απο χρόνια συμπτώματα κοινωνικού άγχους αυξάνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση κατάθλιψης αργότερα στη ζωή του, καθώς επίσης για κατάχρηση αλκοόλ και ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων.

 

Σύμφωνα με το DSM-IV «Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών» τα κριτήρια για τη διαταραχή κοινωνικού άγχους περιλαμβάνουν:

• Συνεχές αίσθημα άγχους όταν το άτομο βρίσκεται μεταξύ αγνώστων. Το άγχος συνδέεται με την αίσθηση ότι μπορεί να ταπεινωθεί ή να γελιοποιηθεί μπροστά τους Στα παιδιά εκφράζεται με την ανικανότητα τους να δημιουργήσουν σταθερές σχέσεις με τους αγαπημένους τους και την αδυναμία να έρθουν σε επαφή με άγνωστους συνομηλίκους και ενήλικες.
• Σε καταστάσεις όπου απαιτείται κοινωνική επικοινωνία, νιώθουν πίεση και άγχος και μπορεί να φτάσουν μέχρι και σε κρίση πανικού. Το άγχος στην παιδική ηλικία μπορεί να εκφραστεί με κλάματα, ξεσπάσματα και ιδιοτροπία.
• Τα άτομα φοβούνται και αποφεύγουν να έχουν επικοινωνία με ανθρώπους και να επισκέπτονται δημόσιους χώρους, απο ισχυρό φόβο ότι θα τους κρίνουν.
• Η κοινωνική φοβία επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων, παραβιάζει την κοινωνική τους ζωή, τη δυνατότητα τους για οικοδόμηση σχέσεων και την ικανότητά τους να εργαστούν.
• Σε άτομα κάτω των 18 ετών η διάρκεια των συμπτωμάτων θα πρέπει να είναι πάνω από έξι μήνες.
• Η αποφυγή συγκεκριμένων κοινωνικών καταστάσεων δεν είναι το αποτέλεσμα της επίδρασης ορισμένων ναρκωτικών ουσιών ή σωματικών ασθένειων, και δεν μπορεί να εξηγηθεί με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές (διαταραχή πανικού, σχιζοειδής διαταραχή της προσωπικότητας, διαταραχή σωματικής δυσμορφίας.)
• Η κοινωνική φοβία είναι συγκεκριμένη (όταν συνδέεται με μια συγκεκριμένη κατάσταση) ή γενικευμένη (όταν συμβαίνει στις περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις.)
• Σε ασθενείς με κοινωνική φοβία μπορεί επίσης να παρατηρηθεί και κατάθλιψη, σεξουαλική δυσλειτουργία, ανάπτυξη εθισμού, διαταραχή προσωπικότητας.

  

Αιτιολογία

Δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί γονίδια που είναι υπεύθυνα για την αγχώδη διαταραχή ωστόσο διαπιστώθηκε ότι πρώτου βαθμού συγγενείς με ασθενείς που πάσχουν απο κοινωνική φοβία έχουν τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο σε σύγκριση με τους συγγενείς χωρίς κοινωνική φοβία.

 

Η συμπεριφορά των γονέων, ιδίως του πατέρα, θεωρείται επίσης ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Όταν οι γονείς πάσχουν με διαταραχή κοινωνικού άγχους, τα παιδιά ερμηνεύουν τη συμπεριφορά τους ως μια αμυντική αντίδραση ενάντια στο κοινωνικό περιβάλλον και αρχίζουν να βλέπουν τη κοινωνία ως απειλή και όχι ως ένα ασφαλές μέρος.

 

Διάγνωση

Για τη διάγνωση της διαταραχής κοινωνικού άγχους σε ενήλικες μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα εξειδικευμένα ερωτηματολόγιο. Η διάγνωση δεν απαιτεί εργαστηριακές μελέτες.

 

Θεραπεία

Η θεραπεία περιλαμβάνει ένα συνδυασμό ψυχοθεραπευτικών τεχνικών, κυρίως της Ψυχαναλυτικής, όπου στοχεύει στην ανακάλυψη της πηγής του άγχους, και της Γνωστικής-συμπεριφορικής, όπου βοηθά το άτομο να τροποποιήσει τις πεποιθήσεις που του προκαλούν άγχος. Η ψυχοθεραπεία έχει ως στόχο να εκπαιδεύσει τον ασθενή σε γνωστικές και συμπεριφορικές τεχνικές για να του επιτραπεί να αισθάνεται άνετα σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις. 

Δώρα Παναγιώτου

Κλινική Ψυχολόγος