Η αυτοεκτίμηση είναι πολύ σημαντική για την υγεία μας και για τις σχέσεις που χτίζουμε με τους γύρω μας. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα στη ζωή μας –είτε επαγγελματικά, είτε προσωπικά.
Οι ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι η αυτοεκτίμηση είναι στην πραγματικότητα μια αυτο-αξιολόγηση.
Μετά από δεκαετίες διαφωνιών σχετικά με τον ορισμό της αυτοεκτίμησης, για τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες της, υπάρχουν πολλά σημεία που οι ψυχολόγοι τείνουν να συμφωνήσουν:
- Υπάρχουν διάφοροι τύποι αυτοεκτίμησης: (α) το πως βλέπετε τον εαυτό σας γενικά (πώς αξιολογείτε τον εαυτό σας ως σύνολο) και (β) πώς αισθάνεστε σε συγκεκριμένους ρόλους και τομείς της ζωής σας (ώς γονιός, ως επαγγελματίας, ως σύζηγος κ.λπ.).
- Το αντίκτυπο της αυτοεκτίμησης σε συγκεκριμένους τομείς της ζωής σας, επηρεάζει τη συνολική σας αυτοεκτίμηση. Όσο πιο ουσιαστικός και σημαντικός είναι ο τομέας στη ζωή σας για τον οποίο νιώθετε αυτοεκτίμηση, τόσο περισσότερο επηρεάζει τη συνολική σας αυτοεκτίμηση όταν κάτι πάει αντίθετα απ’ότι περιμένατε. Για παράδειγμα, μια αποτυχία σε έναν αγώνα δεν θα σας βλάψει, αν ο αθλητισμός δεν είναι σημαντικός για εσάς, αλλά θα κάνει ένα μεγάλο βαθούλωμα στην αυτοεκτίμηση σας, αν είστε επαγγελματίας αθλητής.
- Η αυτοεκτίμηση σας αλλάζει κάθε μέρα και κάθε ώρα. Κάποιος μπορεί να αισθάνεται καλά με τον εαυτό του τη μια μέρα και εντελώς ανασφαλής την επόμενη. Η αυτοεκτίμηση κινείται συνεχώς πάνω-κάτω βάση της εσωτερικής ανατροφοδότησης που δίνετε στον εαυτό σας και της εξωτερικής ανατροφοδότησης που λαμβάνετε από το περιβάλλον.
- Παρά το γεγονός ότι μερικοί άνθρωποι έχουν υψηλότερη συνολική αυτοεκτίμηση από τους άλλους, η υψηλή αυτοεκτίμηση δεν είναι απαραίτητα η καλύτερη. Η ιδανική περίπτωση, είναι να έχετε αρκετή αυτοεκτίμηση, αλλά όχι υπερβολικά υψηλή. Οι άνθρωποι που πάσχουν από ναρκισσισμό τείνουν να έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση, ωστόσο είναι εύθραυστη και ασταθής. Ακόμη και οι μικρές «προσβολές» μπορεί να τους κάνουν κακό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι με καλή, σταθερή αυτοεκτίμηση είναι γενικά πιο ευτυχισμένοι και υγιείς ψυχικά από τα άτομα με υψηλή αλλά εύθραυστη αυτοεκτίμηση.
- Η αυτοεκτίμηση δεν έχει σχέση με τη φυσική ελκυστικότητα. Η διαφορά είναι στο πώς παρουσιάζετε τον εαυτό σας στους άλλους. Φανταστείτε δύο ανθρώπους που είναι εξίσου ελκυστικοί: αυτός που αισθάνεται καλύτερα και πιο σίγουρος για τον εαυτό του, πιθανόν να κάνει καλύτερη εντύπωση απο τον άλλο που είναι ανασφαλείς και αβέβαιος.
- Αν εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι οι ελκυστικοί ανθρώποι, πρέπει να αισθάνονται καλύτερα επειδή έχουν περισσότερη προσοχή και δέχονται περισσότερες φιλοφρονήσεις σημειώστε ότι τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν εμπιστεύονται τον έπαινο. Δυστυχώς, η χαμηλή αυτοεκτίμηση τους κάνει ανθεκτικούς σε φιλοφρονήσεις και θετικά σχόλια που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την αυτοεκτίμησή τους. Όταν κάποιος έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθάνεται ανάξιος του επαίνου.
- Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να βελτιώσουν την αυτοεκτίμησή τους από μόνοι τους κάνωντας φιλοφρονήσεις σε μορφή θετικών επιβεβαιώσεων, όπως «είμαι αξιαγάπητη και άξια αγάπης» ή «θα επιτευχθεί σύντομα μεγάλη επιτυχία.» Δυστυχώς όμως οι θετικές επιβεβαιώσεις κάνει τους ανθρώπους με χαμηλή αυτοεκτίμηση να αισθάνονται ακόμη χειρότερα. Οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση που χρειάζονται περισσότερο τις θετικές επιβεβαιώσεις, αισθάνονται χειρότερα όταν τις λαμβάνουν επειδή όταν μια δήλωση είναι πολύ μακριά από αυτό που πιστεύουμε για τον εαυτό μας, έχουμε την τάση να την απορρίπτουμε. Όταν κάποιος αισθάνεται ουσιαστικά αδύναμος και ανίκανος να επαναλάβει πόσο δυνατός και ισχυρός είναι, του θυμίζει σε κάποιο βαθμό ότι είναι το αντίθετο. Κατά κάποιο ειρωνικό τρόπο, οι μόνοι άνθρωποι που ενεργούν σε θετικές επιβεβαιώσεις είναι εκείνοι που έχουν ήδη υψηλή αυτοεκτίμηση.
- Μελέτες δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη των περισσότερων ανθρώπων δεν αλλάζει μετά τη συμμετοχή τους σε διάφορα προγράμματα και σεμινάρια που υπόσχονται αύξηση αυτοεκτίμησης. Αποδεικνύεται ότι μετά απο οποιοδήποτε πρόγραμμα, τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν την τάση να στρεβλώνουν τις αναμνήσεις τους για το πώς ένιωθαν νωρίτερα και φαντάζονται ότι η αυτοεκτίμηση τους ήταν χαμηλότερη απ’ ότι στην πραγματικότητα. Έτσι νομίζουν ότι έχουν βελτιωθεί, ενώ δεν αργούν να καταλάβουν ότι στην πραγματικότητα όλα είναι όπως πριν.
- Όταν η αυτοεκτίμηση μας είναι υψηλότερη, υποφέρουμε λιγότερο από στρες και άγχος. Όταν βιώνουμε απόρριψη και ερχόμαστε αντιμέτωποι με αποτυχίες νιώθουμε λιγότερο επώδυνα και επανακτούμε τον εαυτό μας πιο γρήγορα. Η αυτοεκτίμηση λειτουργεί ως μια συναισθηματική προστασία από συναισθηματικά και ψυχολογικά τραύματα.
- Τα περισσότερα χτυπήματα στην αυτοεκτίμηση μας προκαλούνται από εμάς τους ίδιους. Δυστυχώς, πολλοί ανθρώποι συχνά ανταποκρίνονται στις απορρίψεις και στις αποτυχίες με αυτοκριτική. Προσβάλλουν τον εαυτό τους και τον μειώνουν , πιστεύοντας πως “αυτό τους αξίζει και τίποτα περισσότερο”, “καλύτερα να μην έχουν καμία προσδοκία». Αν υπάρχει πραγματικά ένα πρόγραμμα που μπορεί να κάνει θαύματα για την αυτοεκτίμηση σας, είναι να απαλλαγείτε από την υπερβολική αυτοκριτική και τις αρνητικές σκέψεις που κάνετε για τον εαυτό σας.
Δώρα Παναγιώτου – Κλινική Ψυχολόγος