Τουλάχιστον μια φορά στη ζωή σας, θα έτυχε να συναντήσετε άτομα που κάνουν κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ. Το κάθε άτομο θα αντιμετωπίσει διαφορετικά την κατάσταση, ανάλογα με την εμπειρία και τις ηθικές αρχές του. Πολλοί θα συμπεριφερθούν σαν να μην συνέβει τίποτα, άλλοι θα απομακρυνθούν και υπάρχουν και εκείνοι που θα κρίνουν και θα αρχίσουν να βάζουν ταμπέλες «ο αλκοολικός, ο χασικλής, το πρεζόνι….»
Πρίν κρίνουμε το συνάθρωπο μας είναι καλό να σκεφτούμε, αν μπορούσαμε να δούμε μέσα στα βάθυ της ψυχής του τι θα μπορούσε να δούμε; Τι θα μπορούσε να έχει συμβεί για να προσπαθεί να ναρκώσει τις αισθησεις του; Ποιό κενό προσπαθεί να καλύψει με αυτή του την χρήση; Ίσως κρύβεται πόνος, θυμός, απελπισία, σωματική ή λεκτική κακοποίηση, παραμέληση, μια τραυματική ανάμνηση; Μερικοί θα πούν “όλοι έχουν προβλήματα αλλά δεν το ρίχνουν στα ναρκωτικά και στο ποτό.” Αυτό εξαρτάται απο την ευαλώτητα του καθενός, από την οποία χαρακτηρίζονται οι πλείστοι χρήστες.
Πολλοί άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι τα άτομα που κάνουν καταχρήσεις είναι επιθετικά και επικίνδυνα. Αυτή η κατηγορία ανθρώπων υπάρχει αλλά προέρχεται απο τα άτομα που εκτός απο τη χρήση πάσχουν και από έντονες μορφές διαταραχών προσωπικότητας, όπως – οριακή διαταραχή, αντικοινωνική διαταραχή, κ.α. Καθώς επίσης, υπάρχουν και τα άτομα όπου λόγω υπερβολικής κατάχρησης συχνά, μπορεί να τους ξυπνήσει μια διαταραχή –αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη, εμμονές κ.α. Είναι δυο ξεχωριστές κατηγορίες, η μία περιλαμβάνει άτομα με ψυχιατρικές νόσους, ενώ στην άλλη τα συμπτώματα δημιουργούνται απο τη μακροχρόνια και συνεχή χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ.
Ποιοί παράγοντες οδηγούν στη χρήση ουσιών
Η πλειοψηφία των ερευνών καταλίγουν στο συμπέρασμα οτι οι οικογενειακοί παράγοντες παίζουν το πιο σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Η δυσαρμονία στην οικογένεια και κυρίως στη σχέση μεταξύ παιδί – γονιός, μπορεί να συμβάλει στην ευαλώτητα για καταχρήση. Συχνά, μέσα απο αναδρομές στις ιστορίες των χρηστών βρίσκεται ένα εχθρικό και ψυχρό περιβάλλον στην οικογένεια, με έλλειψη αγάπης, κατανόησης και υποστήριξης, αμφιθυμική ή πολύ αυστηρή στάση απέναντι στο παιδί και υπερέλεγχος μέσα απο τη δημιουργία ενοχών. Σε πολλές περιπτώσεις πίσω απο την χρήση βρίσκεται κρυμμένη κακοποίηση και βία κατά την παιδική ηλικία. Σε άλλες περιπτώσεις, η απουσία του ενός εκ των δύο γονιών, είτε λόγω θανάτου είτε λόγω χωρισμού και μη διατήρησης συχνής επαφής μαζί του, μπορεί να αντικατασταθεί στην εφηβεία με κάποια κατάχρηση.
Μέσα απο τις καταχρήσεις το άτομο βρίσκει ανακούφιση απο τις απογοητεύσεις, το θυμό και την αίσθηση ανεπάρκειας που νιώθει. Βρίσκει τρόπο να ξεφεύγει απο τις ενοχές, τα προβλήματα και τις σκέψεις του. Η πρώτη συνάντηση του απογοητευμένου ανθρώπου απο τη ζωή με το ναρκωτικό είναι σαν να ξαναβρήκε το νόημα στη ζωή του. Το αίσθημα ευφορίας και γαλήνης που δίνει η χρήση είναι τόσο δυνατό που νιώθουν πληρότητα. Μπορούν να επικοινωνήσουν περισσότερο με τους γύρω τους, να νιώσουν πιο ωραία με τον εαυτό τους και γενικά να ανεβεί η αυτοπεποίθηση τους. Όταν το ναρκωτικό χάνει την επίδραση του, βρίσκονται πάλι αντιμέτωποι με την σκληρή πραγματικότητα και τα αρνητικά συναισθήματα. Έτσι, οι περισσότεροι κάνουν συχνότερη χρήση για να έχουν συνέχεια αυτοπεποίθηση και να νιώθουν ευφορία, με αποτέλεσμα μετά απο κάποιο χρονικό διάστημα να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες χωρίς να μπορούν να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Είναι ένας φαύλος κύκλος χωρίς καμία διέξοδο διαφυγής. Αρχίζοντας το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, νιώθουν οτι βρήκαν τη λύτρωση και τη διέξοδο απο αναμνήσεις και σκέψεις που τους σκοτώνουν τη ψυχή, όμως αργότερα δημιουργούντε άλλα προβλήματα πέρα απο αυτά που είχαν να αντιμετωπίσουν, με αποτέλεσμα να βουλιάζουν όλο και περισσότερο. Είναι άνθρωποι που έχασαν το δρόμο για τη ζωή, την ελπίδα. Είναι ψυχές πληγωμένες που αν ψάξεις βαθιά μέσα τους θα βρείς μόνο αγάπη και την αναζήτηση της.
Είναι καλό να μην κρίνουμε ανθρώπους και κυρίως όταν δεν γνωρίζουμε τα όσα πέρασαν ή περνούν. Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να δώσουμε και να πάρουμε από τους συναθρώπους μας, εκτός απο την κριτική. Η αποδοχή, η ευγένεια, η κατανόηση και η αγάπη μπορεί να κάνει θαύματα και σε εσάς και στους γύρω σας όταν ανταλλάσσονται.
Δώρα Παναγιώτου
Κλινική Ψυχολόγος