Ο Φρόυντ διαιρεί τις νευρώσεις σε δύο ευρείες ομάδες -τις τρέχουσες νευρώσεις και τις ψυχονευρώσεις. Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι:

• Στις Τρέχουσες Νευρώσεις, τα παθογόνα αίτια βασίζονται αποκλειστικά στην παρούσα ζωή του ασθενή. Σε αυτές τις νευρώσεις, υπάρχει ένα άμεσο αντίκτυπο στον ψυχισμό λόγω συσσωρευμένης νευρικής διέγερσης ή λόγω διαταραγμένων ορμόνων. Με πιο απλά λόγια, υπάρχει απουσία ή ανεπάρκεια της σεξουαλικής ικανοποίησης. Στίς καταστάσεις αυτές, δεν γίνεται ψυχική επεξεργασία και αυτός είναι ο λόγος που οι τρέχουσες νευρώσεις δεν έχουν ψυχογενή αιτιολογία.
• Στίς Ψυχονευρώσεις, τα κύρια παθογόνα αίτια αντικατοπτρίζονται στις βιωματικές καταστάσεις της παιδική ηλικίας, οι οποίες έρχονται και συνδέονται με τις παρούσες καταστάσεις. Εδώ, υπάρχει αληθινή ψυχογενή επεξεργασία της εμπειρίας, η οποία μας δίνει και το νόημα των συμπτωμάτων.

Τρέχουσες Νευρώσεις:

 

• Νευρασθένεια – είναι μια κατάσταση σωματικής και ψυχικής αδυναμίας νευρικής προέλευσης, επανακολουθόμενη απο συχνές νευρικές κρίσεις. Κατα τον Φρόυντ, προέρχεται όταν η επαρκή σεξουαλική εκκένωση αντικαθίσταται από κάτι άλλο, λιγότερο επαρκή, όπως παράδειγμα η αντικατάσταση της κανονικής επαφής με τον αυνανισμό. Χαρακτηρίζεται με αισθήματα σωματικής κόπωσης και πονοκεφάλους, κατάθλιψη και μειωμένη σεξουαλική δραστηριότητα.
• Γενικευμένο άγχος – αισθήματα υπερβολικού άγχους και ανησυχίας, που συνήθως εκφράζονται χωρίς να υπάρχει κανένας φανερός λόγος. Κατα τον Φρόυντ, προέρχεται απο συσσορευμένη σεξουαλική διέγερση, της οποίας η εκκένωση παρεμποδίζεται για κάποιο λόγο (διακοπτόμενη συνουσία, πρόωρη εκσπερμάτωση.. κ.α).
• Υποχόνδρια – η έννοια εισήχθη αργότερα, ως τρίτη τρέχουσα νεύρωση. Θεωρείται η κατάσταση κατα την οποία το άτομο ανησυχεί ότι πάσχει απο κάποια ασθένεια ή πιθανόν να του εμφανιστεί κάποια αρρώστια. Παρά τις θετικές εξετάσεις απο ιατρούς το άγχος και η ανησυχία συνεχίζεται με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν άλλα ψυχικά συμπτώματα, όπως φοβίες, κατάθλιψη και ψυχαναγκασμός.

    Ψυχονευρώσεις:

 

 Η ομάδα αυτή καλύπτει τις πραγματικές ή τις «μεγάλες νευρώσεις», οι οποίες βασίζονται σε ασυνείδητες συγκρούσεις που προκαλούνται από την σύνδεση μιας τρέχουσας κατάστασης με τα βιώματα των παιδικών τραυμάτων του παρελθόντος, τα οποία διατηρούνται στο ασυνείδητο. Μέσω της αναβίωσης τους απελευθερώνεται η ενέργεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας -των λιβιδινικών ή καταστροφικών ενορμήσεων.

Οι ψυχονευρώσεις  χωρίζονται σε δύο κύριες ομάδες – νεύρωσεις μεταβίβασης και ναρκισσιστικές νευρώσεις.

 

Νεύρωσεις μεταβίβασης:

 

• Υστερία ή διαταραχή μετατροπής – αποτελείται απο μία ομάδα κινητικών συμπτωμάτων – μυική αδυναμία, λυποθυμία, υστερική παράλυση, δυσαρθρία, αστάθεια βάδισης, και αισθητικών συμπτωμάτων  -μείωση όρασης, ακοής και αφής, ανοσμία, μουδιάσματα. Συνδέεται με κάποιο παιδικό τραύμα και μιά πρόσφατη εμπειρία. Το παιδικό τραύμα ξυπνά την αντίδραση του Εγώ και εκφράζονται συναισθήματα ντροπής, ενοχής, αποστροφής, ακραίας ηθικής αυστηρότητας και απώθησης σεξουαλικών επιθυμιών. Η παθογένεση της υστερίας χτίζεται σε δύο βασικούς μηχανισμούς άμυνας -απώθηση και μεταβίβαση. Η ενέργεια της απώθησης περνά μέσα απο σωματικές νευρωσεις, σε ορισμένα όργανα και έτσι βγάζει τα συμπτωμάτα της νόσου προς τα έξω.
• Φοβική υστερία – ο φόβος κατευθύνεται σε συγκεκριμένο εξωτερικό αντικείμενο και παρακινείται απο πραγματικές καταστάσεις άγχους υπο μορφή φοβίας. Κύριο ρόλο στην προέλευση του είναι οι σύγκρουσεις κατα το Οιδηπόδειο σύμπλεγμα, το οποίο ξύπνησε φόβο και ενοχή. Αυτός ο φόβος  και η καταπιεσμένη συναισθηματική φόρτωση, εκκενώνεται απο μέσα και βγαίνει πρός τα έξω, σε κάποιο εξωτερικό αντικείμενο.
• Ψυχαναγκαστική νεύρωση – η ψυχική σύγκρουση εκφράζεται με ψυχαναγκαστικά συμπτώματα, καταναγκασμούς όπως να πλένει αρκετές φορές τα χέρια του, να ελέγξει επανελλειμένα άν κλείδωσε ή αν έσβεισε το γκάζι, όπως και να τακτοποιά συνεχώς τα πράγματα του. Επίσης, αφορά σκέψεις που δέν θέλει να κάνει το άτομο αλλά έρχονται στο μυαλό του χωρίς να μπορεί να τις ελέγξει. Αυτό σχετίζεται με τις εμπειρίες τις παιδικής ηλικίας. Οι βασικοί μηχανισμοί άμυνας είναι: αλλαγή του συναισθήματος, απομόνωση και απόσυρση. Επίσης, υπάρχει καθήλωση και παλινδρόμηση στοδ πρωκτικό στάδιο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης.

Ναρκισσιστικές νευρώσεις (απόσυρση της λίμπιντο στο εγώ):

 

• Διαστροφή – είναι η ενέργεια κατα την οποία η σεξουαλική διέγερση ή πράξη ξεφεύγει απο τα όρια της ομαλής λειτουργίας. Η διαστροφή είναι εμφανίσιμη όταν ο οργασμός επιτυγχάνεται με άλλα σεξουαλικά αντικείμενα (ομοφυλοφιλία, παιδεραστία, κτηνοβασία), άλλες περιοχές του σώματος (πρωκτική επαφή) και κάτω απο άλλες συνθήκες (φετιχισμός, ηδονοβλεψία, σαδομαζοχισμός). Οι διαστροφές, είναι καθηλώσεις κατά το Οιδηπόδειο σύμπλεγμα και μη ολοκληρωμένης ωρίμανσης του σεξουαλικού στόχου. Έτσι, συνδέεται με άτυπες μορφές συμπεριφοράς με σκοπό την επίτευξη σεξουαλικής ευχαρίστησης.
• Οριακή διαταραχή – υποδεικνύει ψυχοπαθολογικές διαταραχές που βρίσκονται στα όρια της ψύχωσης και της νεύρωσης. Χαρακτηρίζεται από αστάθεια σε ποικίλους τομείς, όπως διαπροσωπικές σχέσεις, συμπεριφορά, συναίσθημα και εικόνα του εαυτού. Οι σχέσεις είναι χαώδεις και ασταθείς και χαρακτηρίζονται από ακραίες εναλλαγές υπερεξιδανίκευσης και υποτίμησης. Παρατηρείται παρορμητική συμπεριφορά με συχνές  αυτοκαταστροφικές τάσεις,  έντονες διακυμάνσεις της διάθεσης από το φυσιολογικό στο καταθλιπτικό ή σε έντονα ξεσπάσματα θυμού, χρόνια αισθήματα κενού ή βραχέα επεισόδια ψύχωσης. Το Εγώ του οριακού θεωρείτε διχασμένο, διότι δεν πρόλαβε να ωριμάσει και να οργανωθεί, λόγω του ψυχικού τραυματισμού, κατά το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα.
• Ψυχοσωματική διαταραχή – υπάρχουν συμπτώματα τα οποία δεν στηρίζονται πουθενά. Είναι συμπτώματα που κατα το Φρόυντ αντικαθιστούν το άγχος, διότι το Εγώ δεν βρίσκει άλλη διέξοδο στη διαχείριση του άγχους. Ορισμένα απο τα ψυχωσωματικά συμπτώματα θεωρείται το έλκος, οι γαστρεντερικές παθήσεις, άσθμα, ταχυκαρδία, κράμπες, πονοκεφάλοι κ.α
• Μελαγχολία – συνοδεύεται με αρνητικά συναισθήματα -λύπης και θλίψης όπως και έλλειψη διάθεσης και ενδιαφέροντος. Κατα την ψυχανάλυση, υπάρχει ασυνείδητη εσωτερική σύγκρουση μεταξύ του Εγώ και του Υπερεγώ και ξυπνά λόγω απώλειας αγαπημένου προσώπου.

Δώρα Παναγιώτου – Κλινική Ψυχολόγος